W dniu 15 czerwca, w sobotę, miałem przyjemność zostać prelegentem na konferencji pt. „Królowa nauk kluczem do Wszechświata”, którą w murach III LO im. Marynarki Wojennej RP w Gdyni zorganizowało Koło Pomorskie Stowarzyszenia Nauczycieli Matematyki.
Konferencję otworzył wykład inauguracyjny pt. „Wszechświat jest matematyczny”, przygotowany przez prof. dr hab. Zdzisława Brodeckiego i mgr. Adama Labuhna z Wyższej Szkoły Administracji i Biznesu w Gdyni. Podczas wykładu zaprezentowane zostały matematyczne odkrycia, które wpłynęły na kształt cywilizacji, przełomowe twierdzenia najgenialniejszych umysłów wszechczasów oraz intrygujące teorie i hipotezy, nieprzeniknione zagadki i zaskakujące paradoksy. Prelegenci starali się odpowiedzieć na pytanie: „Co łączy kosmos, sztuczną inteligencję i matematykę?”.
Następnie w ramach wykładu pt. „STEM: kluczowe kompetencje dla konkurencyjnej gospodarki i bezpieczeństwa narodowego” postarałem się wskazać, jak bardzo istotne jest przejście od naturalnej i wrodzonej intuicji do realnej świadomości matematycznej. Kompetencje matematyczne są bowiem podstawą rozwoju w dziedzinach STEM (ang. Science, Technology, Engineering, Mathematics – nauka, technologia/technika, inżynieria, matematyka), które mają bezpośredni związek z budowaniem potencjału gospodarczego i bezpieczeństwa narodowego. Niestety dzisiejszym wyzwaniem jest trwający od 10 lat spadek zdolności matematycznych polskich uczniów w wieku 15 i więcej lat, o czym świadczą wyniki badań PISA realizowanych przez OECD. Pomimo, że średnie wyniki polskich nastolatków są wciąż wyższe niż średnie wyniki w całej Unii Europejskiej, wyraźny jest trend spadkowy i stopniowe zanikanie przewagi w tym zakresie. Powstaje więc pytanie o poziom ambicji i strategię rozwoju kompetencji w obszarze STEM. Wydaje się, że inspiracją powinni być dla nas najlepsi, a więc należy dążyć do zmniejszenia dystansu w stosunku do państw azjatyckich w wynikach testów matematycznych PISA. Na poziomie krajowym i regionalnym (Unii Europejskiej) musimy bowiem zapewnić dopływ kadr, które nie tylko będą zapewniać nam przewagę gospodarczą, ale także pozwolą wzmacniać obszar bezpieczeństwa narodowego, budować potencjał odstraszania, gwarantujący dalszy, stabilny rozwój społeczeństwa. Wszystko to przy uwzględnieniu uwarunkowań związanych z bliźniaczą transformacją, czyli połączeniem transformacji cyfrowej i zielonej. Mając na uwadze fakt, że w przyszłości niedobór wysokokwalifikowanych pracowników w obszarze STEM będzie się pogłębiał, konieczne jest podjęcie pilnych działań mających na celu odwrócenie niekorzystnych zjawisk. Nad tymi problemami staraliśmy się obradować wraz z nauczycielami, studentami i uczniami podczas mojej prelekcji.
Ostatni wykład pt. „Umiesz liczyć? LICZ NA SIEBIE. Wykorzystanie metod obliczeniowych w grach komputerowych, symulacjach i wizualizacjach” przedstawił mgr inż. Grzegorz Kowalczyk. W trakcie prezentacji omówione zostały podstawowe algorytmy stosowane przez programistów podczas opracowywania gier, symulacji i wizualizacji odzwierciedlających zjawiska i procesy znane ze świata rzeczywistego. Wyraźnie uwypuklona została potrzeba rozwijania i wzmacniania kompetencji matematycznych wśród programistów, którzy muszą być w stanie nie tylko rozumieć i projektować własne algorytmy, lecz także być gotowym do ich optymalizacji – programiści nie powinni więc unikać rozważań związanych ze złożonością obliczeniową algorytmów.
Uczestnicy konferencji byli zgodni, co do faktu, że matematyki nie trzeba promować wśród osób, które dostrzegają jej wartość i znaczenie dla jakości naszego życia. Wyzwaniem jest dotrzeć do osób nieprzekonanych – obecnych uczniów i przyszłych studentów, którzy niekoniecznie muszą poświęcić się wyłącznie matematyce, ale mogą być zainteresowani podejmowaniem wyzwań współczesnego świata i kształceniem się w obszarze STEM. Bez wątpienia konieczne jest tutaj myślenie przez pryzmat ambicji, posiadanie wyraźnej strategii kształcenia w dziedzinach STEM, która opisałaby obecny stan rzeczy oraz oczekiwany efekt końcowy (np. ciągłe podnoszenie wyników badania PISA dla polskich uczniów w dziedzinie matematyki, zwiększenie dostępności wykwalifikowanej kadry STEM na rynku pracy w ciągu 5 lat itp.). Strategia powinna również określać metody pomiaru postępów tak, aby możliwe było jej dostosowywanie, podejmowanie działań korygujących, a wreszcie aktualizacja, czyli określenie nowych celów strategicznych wówczas, kiedy zaspokojony zostanie ustalony wcześniej poziom ambicji. Wszystko to wymaga konsekwencji i ciągłości – w tym sensie edukacja, nie tylko matematyczna, nie może zadowalać się rozwiązaniami doraźnymi i przeżywać ciągłych rewolucji wprowadzanych do systemu co kilka lat.